“Rewolucje – Integral” to wyczekiwany przez fanów album, zbierający pierwsze cztery tomy serii Mateusza Skutnika. Swego czasu, kiedy w Polsce komiksów było jak na lekarstwo, a za wydawanie polskich autorów nikt nie chciał się zabierać, wydawnictwo Egmont ruszyło z kilkoma seriami, wśród których najciekawszą, ale i najbardziej ryzykowną były właśnie “Rewolucje”.
W pełni autorski projekt Mateusza Skutnika, rysowany charakterystyczną kreską i dotyczący odkryć oraz wynalazców przełomu wieku doczekał się czterech odcinków. Wszystkie robiły duże wrażenie, ale czytane w odstępach czasowych powodowały, że pewne smaczki zacierały się i umykały uwadze odbiorców. A trzeba przyznać, że smaczków jest tu mnóstwo. Są elipsy. Są parabole. Postaci, pojawiające się na drugim albo i trzecim planie, w kolejnych albumach stają się niemal głównymi bohaterami opowieści. Wszystko, co niejasne i chaotyczne, składa się w przejrzystą całość w ostatnich kadrach komiksu.
Rzecz dotyczy wielkiej rewolucji technicznej i skupia się tak samo na wybitnych umysłach i wynalazkach, jak i na tych zupełnie nietrafionych, bądź nieudanych. Choć pojawiają się tu znane ze świata nauki i techniki nazwiska, to skutnikowe historie mają charakter alternatywny, a wymienione w nich wynalazki i odkrycia nie mają przełożenia na rzeczywistość.
W tej aurze tajemnicy i wynalazczości skąpane są rysunki. Fantastyczna architektura, niesamowite zabawy z perspektywą – to znak rozpoznawczy gdańskiego twórcy. Dodatkowo, integral “Rewolucji” zawiera w sobie kilka lub kilkanaście plansz, w których autor zdradza perfekcyjne opanowanie komiksowego warsztatu i języka tego medium. Dodam, że wszystkie albumy, składające się na ten solidny zbiór są mi znane od dobrych kilkunastu lat, ale podczas lektury czułem się, jakbym czytał je po raz pierwszy.

Jest tu jedna rzecz całkowicie zaskakująca. Chodzi o wyklejkę, na której znalazł się czarno-biały, dwustronny rysunek. Zaparkowałem przy nim na dobre kilkadziesiąt minut i kiedy wracam do tego komiksu – parkuję ponownie. Hipnotyzująca grafika. Pewnie nawet lepsza niż wyklejki w “Thorgalu”.
Wydane w opasłej cegle cztery pierwsze tomy serii przeszły lekki lifting – autor zrezygnował z poprzedniej, dość podstawowej czcionki, zastępując ją nową, skrojoną samodzielnie. Warto również dodać, że w sferze pisarskiej Skutnikowi pomagała Anna Jędrzejczyk-Skutnik oraz Nikodem Skrodzki, z którym autor swego czasu zrobił słyną, czarno-białą (również zebraną w integral) serię “Morfołaki”.
Jeśli ktoś mnie zapyta o “Rewolucje”, to powiem: brać, nie pytać. Wybitna rzecz, światowy poziom, czapki z głów.

Dominik Szcześniak

Wiara i czucie? Czy też może mędrca szkiełko i oko? Wydaje się, że w serii „Rewolucje” wszystko jest jasne. Wydaje. Bo pozory mylą.

Gilbert. Doktor termodynamiki, który pracuje nad wysłaniem w kosmos rakiety. Profesor Bejmurat. Przy pomocy swych trumien szuka kontaktu ze śmiercią. Fransis Kopol. Rejestruje obrazy na taśmie. Henryk Naphta. Podróżnik w czasie. Czterech mędrców. Obok nich na planszach pojawia się jeszcze kilku innych odkrywców i wynalazców. Podróżujący pod wodą Jacques. Pracujący nad urządzeniem do przenoszenia przedmiotów na odległość prof. Nett. Próbujący odkryć tajemnice Czarnego Lądu Roland. Medyk Lemaitre. Numerolog Melnitzki. Polarnik, filmowiec… A nawet ruska mafia oraz Maria Skłodowska i Piotr Curie! Oświeceni. Ale jednocześnie ciągle poszukujący czegoś nowego. Bohaterowie serii komiksowej „Rewolucje” Mateusza Skutnika.

Zaistnieli już w latach 2004-2006 w czterech albumach „Parabola”, „Elipsa”, „Monochrom” i „Syntagma”. Od dłuższego czasu komiksy te nie były jednak osiągalne w normalnej dystrybucji. Dlatego też doczekały się – w końcu! – wznowienia. Tym razem w jednym, grubym tomie (a że w sprzedaży dostępne są kolejne tomy serii – to „Dwa dni”, „Na morzu”, „We mgle”, „W kosmosie”, „Pod śniegiem” oraz „Pełna automatyzacja” – integral „Rewolucje 1-4” dopasowano formą do nich). To dobre rozwiązanie, bo komiksy tworzą pewną całość, gdzie w tomie czwartym wyjaśnia się większość tajemnic. Ba, można odnieść wrażenie, że przez długi czas Skutnik wodzi nas za nos. Wprowadza na karty komiksu nowe postaci, tworzy – często kilkuplanszowe – nowelki (jedną z nich jest „Kinematograf” przesłodzony w wersji animowanej przez Tomasza Bagińskiego), z których buduje poszczególne części. Promuje tych swoich wynalazców, by zderzyć ich z dalekowschodnią „Rozprawą o naturze”.

Pierwsze cztery tomy „Rewolucji” nie są dla mnie nową lekturą. Mimo tego z przyjemnością przypomniałem sobie początek cyklu. To zgoła odmienne komiksy, niż tomy ostatnie. Skutnik tkwi jeszcze w podziemnej stylistyce, znanej z „Morfołaków”, komiksów o „Blakim” czy szortów drukowanych w fanzinach. To z nich wywodzą się wielkie głowy, koślawe domy i charakterystyczne drzewa. Dopiero zaczyna malować w psychodeliczne barwy, by w następnych pracach rozwijać tę technikę do perfekcji.

Kto nie miał jeszcze do czynienia z „Rewolucjami”, powinien skosztować. Kto przegapił któryś z albumów wydania Egmontu – niech nie zwleka. Myślę, że wydanie Timofa i cichych wspólników też nie będzie długo zalegało na półkach. Wszak “Rewolucje” to jedna z najlepszych polskich serii.

Mamoń

Cztery pierwsze rewolucje.
Przyszedł wczoraj do mnie komiks. Dobry komiks trzeba powiedzieć. Ale zanim o komiksie to może kilka słów o innych rzeczach.
Otóż z komiksami mam do czynienia naprawdę niewiele, czego poniekąd żałuję, ale cóż. Dzisiejsza scena polskiego komiksu to są dla mnie trzy nazwiska (ale cztery osoby — taka zagadka): Śledziński, Minkiewicz oraz właśnie Skutnik. Co ciekawe to rzeczy, które popełnił Skutnik znam od bardzo dawna, tyle że nie były to komiksy.

Dawno temu zakochałem się w Submachine — serii gier point’n’click (seria zakończyła się w zeszłym roku numerem 10). Kto zna, wie o co chodzi, kto nie zna to cała seria jest do kupienia nie tak strasznie drogo (lub też na stronie można pograć za darmo). Cała gra to niby taki typowy point’n’click czy też escape game, tyle że ma za sobą niesamowitą i tajemniczą fabułę. Sprzedana w tej grze historia urzeka i wciąga jak wiosenne bagno. Jest świetnie opowiedziana, w znajdowanych przez nas listach, notatkach czy innych śladach bytności osób uwięzionych/badających submaszynę. Tak poznałem pierwszą działalność autora.

Idąc po nitce do kłębka znalazłem kolejne grywalne tytuły. Tu na szczególną uwagę zasługują Cover Front oraz Daymare Town. Ten ostatni tytuł ma zresztą też powiązany z nim komiks. I tu dokonałem jednego z największych samowkrętów w moim życiu. Ponieważ wszystkie te rzeczy które widziałem, komunikowały się ze mną w języku Brytów to wkręciłem sobie, że ten gość to nie z Polski jest. Nazwisko ma po dziadkach emigrantach a mieszka w Szwecji (nie wiem skąd ten kraj). Co więcej dzisiaj jestem pewien, że gdzieś o tym czytałem i gdyby nie to, że życie nauczyło mnie braku zaufania do siebie samego to byłbym w to uwierzył. No ale tak czy owak, całkiem przypadkiem ktoś kogo obserwuję na retwittował informację Skutnika i nagle okazało się, że mój idol z czasów późnej młodości (pierwsza submaszyna wyszła 11 lat temu), to jest z Polski i w dodatku rysuje komiksy.

I w dodatku fajne. Blaki nie rozłożył mnie może na łopatki ale czytał się nieźle. Teraz przyszedł czas na Rewolucje. Żeby było mi łatwiej to Timof wydał w pierwsze cztery części w jednym albumie. W twardej oprawie na fajnym papierze. Tak jak lubię. Dziś (1.09) premiera albumu, jednak zamówiony w przedsprzedaży przyszedł do mnie wczoraj i trochę nielegalnie chyba, zdążyłem już pierwszy raz przeczytać i już wiem, że to historia właśnie dla mnie. Jest tajemnica, jest spisek, są zdrajcy, szpiedzy i inkwizytorzy i jest zakończenie, które nic nie wnosi. Rewolucje zaczynają się różnymi, z pozoru niepowiązanymi historiami. Pozory się szybko rozmywają i historie wiąże ze sobą osoba arcyłotra. Więcej nie będę zdradzał. Powiem tylko, że fabuła urzeka, podobnie jak kiedyś złapała mnie ta w submaszynie. Do Rewolucji na pewno będę wracał a i oczywiście patrzę w przód (z ang. looking forward) za kolejnymi albumami. Wiem, że wyszły już dalsze części, ale ponieważ wolę takie integralne wydania to chyba poczekam. Oby nie za długo.

Michał Franczak

Automatyzacja, głupcze!

W krainie Rewolucji zachodzą – jakżeby inaczej – rewolucyjne zmiany. Logika rozwoju technologicznego jest nieubłagana – pracownik staje się zbędny i zastępuje go automat. Robotnicy podejmują wprawdzie walkę w obronie swoich praw, ale w starciu z bezdusznymi maszynami są oni całkowicie bezradni.

Wszystko zaczyna się dość niewinnie. Oto dwaj politycy toczą w parlamencie dyskusję na temat kierunku, w jakim powinien pójść rozwój społeczny. To starcie jest okazją do erystycznych popisów przedstawicieli skrajnie przeciwstawnych punktów widzenia. Z jednej strony prezentowany jest pogląd, zgodnie z którym robotnik stanowi najsłabsze ogniwo systemu produkcyjnego. Musi bowiem jeść, odpoczywać, a co gorsza ma skłonności do flirtowania z kobietą, co prowadzi do wiadomych rezultatów. Co więcej, człowiek staje się robotnikiem w efekcie braku umysłowych predyspozycji, z powodu lenistwa lub też złej woli. Rezygnując z pracy nad sobą, sam skazuje się na przynależność do głupszej części społeczeństwa. Z drugiej strony natomiast prezentowana jest argumentacja, według której robotnik stanowi kluczowy element procesu produkcji. Bez niego nic nie mogłoby przecież zostać stworzone. Doświadczenie i wiedza zdobyte przez robotnika w trakcie pracy są bezcenne, Co więcej, gdyby dać mu szansę, mógłby on również rozwijać się i kształcić przyczyniając się tym samym do przyspieszenia rozwoju technologicznego.
W trakcie tej dyskusji, pewny siebie i cyniczny Georg, który reprezentuje tę pierwszą perspektywę, zdobywa przewagę nad nieco zagubionym Friedrichem, który stopniowo traci grunt pod nogami. Słuchający tej dyskusji parlamentarzyści dają się uwieść antyrobotniczej tyradzie Georga i popierają zgłoszony przez niego projekt pełnej automatyzacji. Klamka zapadła – robotnicy będą stopniowo zastępowani automatami. Następstwa tej decyzji są łatwe do przewidzenia. Rewolucji technologicznej nic nie jest w stanie zatrzymać. Automatyzacja zatacza coraz szersze kręgi, a budzący się do życia ruch walki o prawa robotników ponosi kolejne porażki. Na tle tych przemian społeczno-gospodarczych śledzimy życie prywatne Georga, inicjatora i głównego architekta automatyzacji. Ambitny polityk przypłaca niestety sukcesy polityczne brakiem szczęścia w życiu osobistym. Opuszczony przez żonę szuka pocieszenia w ramionach kolejnych pokojówek, które traktuje instrumentalnie.

Akcja komiksu obejmuje kilkadziesiąt lat, skondensowanych na pięćdziesięciu planszach. W konsekwencji opisywane tu przeobrażenia są ukazywane z przez pryzmat wyrazistych przełomów. Scenarzysta wydobywa kluczowe momenty i wokół nich konstruuje narrację. Takie rozwiązanie sprawdza się dobrze w przypadku syntetycznego ukazania przeobrażeń społecznych i technologicznych, ale nie jest zbyt korzystne jeśli chodzi o konstrukcję i rozwój postaci, które z konieczności stają się dość jednowymiarowe. Główny ciężar narracji skupia się tu na postaci Georga, którego widzimy na przestrzeni kolejnych lat, jako osobę całkowicie pozbawioną skrupułów i przekonaną o słuszności swojej misji. Te migawki pozwalają czytelnikowi wyrobić sobie zdanie na jego temat, ale niemal całkowicie spychają na dalszy plan pozostałych bohaterów. Jest to jednak zrozumiałe w kontekście określonych rozwiązań narracyjnych – główną rolę odgrywa tutaj bowiem nie tyle wyrachowany zwolennik i animator automatyzacji, ile określony proces dziejowy, który toczy się tak a nie inaczej, bez względu na to, kto dokonuje określonych wynalazków.
O socjologizującym charakterze komiksu świadczy nie tylko wysunięcie na pierwszy plan procesu przeobrażeń społeczno-technologicznych, ale także szereg intrygujących nawiązań do zjawisk opisywanych w socjologicznych traktach. Nawet jeżeli większość z nich potraktowana została tu w sposób satyryczno-ironiczny, to i tak są one kluczowym układem odniesienia. Rewolucja przemysłowa, rozwój technologiczny wraz z siłami, które usiłowały mu się przeciwstawiać (np. w postaci ruchu luddystów), podziały i nierówności społeczne, walka o prawa robotników, ruch emancypacji kobiet – wszystko to są zjawiska, którym socjologia zawsze poświęcała wiele uwagi. W narrację dotyczącą tych zdarzeń umiejętnie zostały także wplecione wyraziste ideologie, które napędzały ten proces zmian, bądź też próbowały go zatrzymać, lub nadać mu inny kierunek.

Wszystkie te przemysłowo-technologiczne przeobrażenia zostały zobrazowane w bardzo atrakcyjny sposób. Mateusz Skutnik wykreował przez lata pracy nad kolejnymi tomami „Rewolucji” niepowtarzalny styl graficzny, który stanowi główny atut komiksu. Steampunkowa stylistyka doskonale sprawdza się w opowieści o rewolucji technologicznej. Nieco drżąca, rozchwiana kreska, za pomocą której autor tworzy zarówno postacie jak i tła buduje surrealistyczny klimat, w jakim rozgrywa się opowieść. Jednak tym co urzeka szczególnie, jest oszczędna, ale bardzo wymowna kolorystyka. Akwarele nakładane na papier o wyrazistej fakturze tworzą wspaniałe wzory, a decyzja bu ograniczyć się w tym tomie do zieleni i fioletów gdzieniegdzie kontrapunktowanych czerwienią okazała się strzałem w dziesiątkę. Ten odrealniony na poziomie graficznym świat doskonale współgra z odwołującą się do rzeczywistych przeobrażeń społecznych narracją.
Komiks Jerzego Szyłaka i Mateusza Skutnika czyta się trochę jak podręcznik z socjologii – tyle tylko, że jest to podręcznik bardzo intrygujący. Scenarzysta pełnymi garściami czerpie z wiedzy na temat rozwoju społeczeństw cywilizacji zachodniej. Nawet jeżeli czyni to po to, by ironizować na temat alternatywnych scenariuszy rozwoju, to i tak pozostaje w ramach wyznaczanych przez faktyczne zdarzenia. Rysownik nadaje natomiast tej opowieści surrealistyczny i groteskowy charakter, dzięki czemu nieco ją odrealnia, ale także sprawia, że ma ona bardziej uniwersalny charakter. Świat przedstawiony w dziesiątym tomie „Rewolucji” w konsekwencji staje się niepokojąco podobny do świata, w którym przyszło nam żyć. I choć automaty nie strzelają jeszcze do ludzi protestujących na ulicach, to pozostałe opisane w nim zdarzenia chyba już od dawna dzieją się wokół nas.

Paweł Ciołkiewicz

Tym razem duet Skutnik/Szyłak zabiera nas w wir rewolucji industrialnej. „Pełna automatyzacja” to subtelny, inteligentny komentarz na temat niepohamowanego racjonalizmu, ale również w pełni autonomiczna, ciekawa opowieść utrzymana w niepodrabialnym stylu.

Obserwację tytułowego procesu rozpoczynamy w sali parlamentu Miasta, w którym zasłużeni obywatele decydują o jego przyszłości. Niech nie zwiedzie was jednak pozorna egalitarność zawarta w słowie „parlament” – społeczność ukazana na kartach albumu ma charakter ściśle elitarny, a nierówność wobec prawa i dostęp do wiedzy wyłącznie dla wybranych jest tu czymś naturalnym, ba!, wręcz pożądanym. W wyniku intrygującej debaty, politycy zmieniają całkowicie pierwotny system produkcji, eliminując jego „najsłabsze ogniwo” – robotnika – by zastąpić je automatami. Skutki tego posunięcia całkowicie zmieniają zarówno gospodarkę jak i społeczeństwo. Przewrotność albumu Szyłaka i Skutnika polega między innymi na uświadomieniu czytelnikowi, że w systemie etycznym, zaprezentowanym na kartach albumu, decyzje podejmowane przez możnowładców miasta są moralnie słuszne. W ramach wyznaczonych przez takie hasła jak efektywność i prymat rozumu nie ma miejsca na sentymenty wobec tych, którzy nie spełniają ich wymagań. Są oni jedynie przeszkodą w ewolucji zbiorowości miasta, aberracją, z którą rozprawią się bezlitosne zasady doboru naturalnego.

Świat ukazany na kartach „Pełnej automatyzacji” to rzeczywistość, w której twarde dane, wykresy statystyczne i słupki ilustrujące ekonomiczny wzrost wygrywają z tak nieuchwytnymi wartościami jak współczucie. Życie społeczności ma podporządkować się niepodlegającym dyskusji prawom nauk przyrodniczych. Rewolucja industrialna jest w zasadzie tworem głównego bohatera, który bynajmniej nie odczuwa żadnych rozterek moralnych na temat swoich przedsięwzięć. W jego subiektywnym systemie etycznym wszelkie podejmowane przez niego działania są słuszne i przyzwoite, na dodatek niosą ze sobą pożytek dla całej społeczności. Z perspektywy współczesnej, egalitarnej i głęboko humanistycznej moralności jego postawa może nam się wydawać nieludzka. Tym samym „Pełna automatyzacja” w ciekawy, nieoczywisty sposób podejmuje dyskurs z odwiecznymi pytaniami stawianymi przez etykę. W jaki sposób ocenić, czy dany akt jest etycznie dobry? Poprzez jego efekt? Intencję? A może zgodność działania z systemem etycznym wyznawanym przez jednostkę? Jeśli uznamy ostatnią odpowiedź za prawidłową, centralna postać wynalazcy, głęboko wierzącego w naturalną nierówność społeczną oraz stosowanie zasad nauk przyrodniczych w rozwoju społeczeństw i jednostki staje się kryształowo czysta, a wszelkie protesty przeciwko jego akcjom są całkowicie nieuzasadnione.

Autorzy sprytnie wplatają w opowieść nawiązania do wydarzeń historycznych, nasuwając skojarzenia zarówno ze strajkami z lat 80., jak i z drapieżnym kapitalizmem XIX wieku. Album może również być odczytywany jako subtelny i ironiczny komentarz do obecnej sytuacji na scenie politycznej i ekonomicznej lub jako bardziej dosłowna przestroga przed postępującym już dzisiaj zautomatyzowaniem produkcji. Całość została utrzymana w chłodnej gamie fioletów, błękitów i zieleni, przerywanymi tu i ówdzie ostrymi akcentami karminowej czerwieni. Nieco odrealniony, przypominający marzenia senne styl Skutnika nadaje historii charakter uniwersalnej przypowieści, rozgrywającej się w mitycznym „wszędzie i nigdzie”. Kolory wybrane jako motyw przewodni odpowiadają chłodnemu, logicznemu sposobowi myślenia głównego bohatera. I choć całość zdaje się być wykonana akwarelą, jest to akwarela mroczna i intensywna, niemająca nic wspólnego z naiwnymi pocztówkami malowanymi przez straganowych artystów. Steampunkowy entourage opowieści jak zwykle zachwyca i niepokoi, dodając szyku nawet najbłahszym sekwencjom komiksu. Skutnik konsekwentnie utrzymuje kolejne tomy „Rewolucji” w niepodrabialnym, charakterystycznym stylu, który moim zdaniem doskonale uwypukla i dopełnia narrację.

„Pełna automatyzacja”, choć liczy jedynie 56 stron, jest opowieścią niezwykle intensywną. Z pewnością przypadnie ona do gustu czytelnikom znającym poprzednie tomy „Rewolucji”, ale jest również doskonałym zaproszeniem do świata serii dla tych, którzy jeszcze nie mieli okazji się z nią zetknąć. Historia przedstawiona na kartach albumu, momentami niezwykle mroczna, z niezwykłą świeżością podejmuje motywy genialnego wynalazcy i transformacji industrialnej, stanowiąc ciekawy przyczynek do rozważań na temat polityki i moralności. Polecam.

Anna Stańczyk

Komiksową serię Rewolucje Mateusza Skutnika należy uznać za godny hołd złożony erze silnika parowego, epokowym wynalazkom i wielkim wizjonerom. Mamy tu do czynienia z oryginalnymi opowieściami z pogranicza literatury steampunkowej oraz suspensu, z elementami grozy i kryminału. Twórca przewrotnego cyklu wykreował na jego łamach niepowtarzalne uniwersum, wypełnione wybitnymi jednostkami, a także ich nieszablonowymi dziełami. W ósmym tomie (W kosmosie) pozornie oderwane od siebie wątki mocno zazębiają się ze sobą, a jego osią fabularną jest podróż w stronę gwiazd.

Mateusz Skutnik to jeden z najbardziej utalentowanych, konsekwentnych i precyzyjnych rodzimych artystów komiksowych. Oprócz recenzowanej serii ma na swoim koncie cztery części Blakiego, czyli filozoficzne i egzystencjalne rozważania poczciwego nieszczęśnika, upiorne komiksy z cyklu Morfołaki oraz nieco psychodeliczną Alicję ze scenariuszem Jerzego Szyłaka. Kolejne śmiałe projekty rozplanował z dużym wyprzedzeniem na następne lata.

Ludzie od zawsze marzyli o eksploracji kosmosu. W recenzowanym komiksie owo wiekopomne marzenie zostaje zrealizowane. Odważny astronauta wyrusza w przestrzeń kosmiczną. Niespodziewanie dociera do dziwacznej rzeczywistości, wypełnionej nieżywymi żabami. W niepojętym miejscu znajduje się również enigmatyczny przedmiot – duży fioletowy sześcian, pokryty dziwacznymi znakami. W międzyczasie poznajemy losy innych bohaterów komiksu, w tym ojców sukcesu owego projektu, wnikliwego naukowca oraz rozbitków z zatopionego statku.

Opowieść wypełniona jest całą masą szarlatańskich wynalazków, dziwnych urządzeń i mitycznych przedmiotów (wspomniana kostka). Najmocniejszym punktem niniejszego dzieła są zaskakujące zwroty akcji, soczyste dialogi oraz wszechobecna aura niepokoju, lęku przed niepojętym. Skutnik i Holcman udanie zaprezentowali destrukcyjny układ człowiek – maszyna. Jak w przypadku wcześniejszych tomów serii, zaserwowano nam niebanalne zakończenie oraz wyrazistych bohaterów.

Z dobrej strony prezentują się charakterystyczne ilustracje rodzimego artysty. Skutnik z wielkim wyczuciem rysuje wielce wymowne plansze, pełne apetycznych niesamowitości i pociesznie wyglądających bohaterów. Doskonale wypadają całostronicowe, dopieszczone pod każdym względem kadry – wystarczy spojrzeć na rysunek ze strony pięćdziesiątej czy lądowanie kosmonauty w dziwacznym świecie. Świetne są również akwarelowe, ciepłe barwy oraz układ poszczególnych plansz.

W kosmosie to kolejny mocny album w dorobku artystycznych Mateusza Skutnika. Postmodernistyczna wirtuozeria. Pean ku chwale wynalazczości i szaleńczej pogoni za marzeniami. Brawo.

Ocena: 8/10

Mirosław Skrzydło

Taki już ze mnie przyziemny chłopak, czyli uwagi o ewolucji Rewolucji.

Rewolucje Mateusza Skutnika to dziś stały element komiksowej rzeczywistości w Polsce. Mniej więcej raz do roku ukazuje się kolejny tom tej serii. Sprawia ona przez to wrażenie zjawiska niezmiennego, jednak gdy przyjrzeć się jej bliżej, widać, jak ciekawą artystyczną drogę przeszedł wraz ze swoim komiksem gdański autor. Różnica stylu graficznego pierwszego, wydanego w 2004 roku, i ostatniego tomu Rewolucji bije po oczach. Skutnik z Paraboli – to dość oczywiste – sprawia wrażenie artysty nieopierzonego, jakby dopiero wyrosłego z zinowego rysowania i powoli odchodzącego od charakterystycznych dla niego wówczas swawolnych bazgrołów piórkiem, które płynnie łączyły się na planszach w kadry. Jednak mimo że pierwszy tom Rewolucji był rysowany cienką i nieco rozedrganą kreską, widać było u autora dyscyplinę w kadrowaniu i dbałość o wygląd planszy. Ten dawny Skutnik to rysownik zostawiający w obrazkach dużo pustego miejsca, mniej dbający o szczegóły w tle, potrafiący też jednak zagrać kolorystyką tak, że pustka kadrom nie wychodzi na złe, ale dodaje opowieści onirycznej atmosfery. Choć też trzeba przyznać, że Skutnik w Paraboli miejscami potrafił być do bólu szczegółowy – rysując wnętrze biblioteczki domowej jednego z bohaterów lub dopieszczając każdą dachówkę na kadrach przedstawiających budynek mieszkalny. Autor płynnie poruszał się między tymi dwoma biegunami, zachowując przy okazji względną spójność świata przedstawionego.
Pomysł na serię Skutnik oparł na krótkich historyjkach, które po czterech tomach połączyły się w całość, ale nie było to pierwotnym zamysłem twórcy. Miały to być po prostu trochę oniryczne opowieści osadzone w steampunkowym świecie, które łączyły się ze sobą w taki sposób, że ostatnia scena jednej stawała się początkiem następnej albo przenikały się ze sobą, odsłaniając inne strony rzeczywistości. W Rewolucjach od początku chodziło o wynalazki – rakietę, która przebiła nieboskłon i spowodowała deszcz żab (co zresztą zostało rozwinięte w jednym z nowszych tomów serii, Rewolucjach w kosmosie), trumnę wchłaniającą nieboszczyka, maszynę przenoszącą przedmioty na odległość – a także o zaskakujące zbiegi okoliczności (tajemniczy nurek mógł okazać się w jakiś sposób powiązany z pochmurnym kapłanem potrąconym na ulicy przez roznosiciela gazet). Skutnik tworzył, niczym surrealiści, nieoczywiste, a zarazem uderzające połączenia między wątkami. Lekko podśmiewał się przy tym z samej natury naukowych rozpoznań – z wizji nieba, które może zostać przebite przez prymitywny statek kosmiczny (tak samo jak pobłażliwie traktujemy dziś teorię geocentryczną albo dawne przypuszczenia, że na krańcu świata żyją człekokształtne potwory lub też sam fakt, że płaska Ziemia ma gdzieś koniec).
Pod pewnymi względami tamten Skutnik z pierwszej dekady XXI wieku był bardziej intrygujący niż ten dzisiejszy. Obrazki miały więcej świeżości, były lżejsze. Użycie karbowanego papieru w późniejszych, oprawionych w twarde okładki tomach dodało ilustracjom powagi i dojrzałości. To samo można powiedzieć o grubszej kresce, wraz z którą mniej urozmaicone stało się także kadrowanie. Dziś na planszach Skutnika jest więcej postaci stojących przodem, niemal na baczność, nastąpiło tu jakieś – by tak rzec – usztywnienie stanowiska, jednocześnie twarze bohaterów zyskały więcej ludzkich cech, bogatszą mimikę (choć Skutnik wciąż nie jest zbyt wylewny pod tym względem) i wyraźniej zarysowane oczy. Dialogi zyskały przy tym więcej życia, a riposty stały się bardziej cięte, co przełożyło się na ogólne pogłębienie charakterów postaci. Kadry są gęstsze, autor rzadziej wpuszcza do nich wszechobecne wcześniej świeże powietrze – najczęściej gdy chce zatrzymać akcję w całostronicowym ujęciu. Ogólnie mniej w Rewolucjach odrealnienia – przynajmniej na poziomie graficznym – a więcej twardego stąpania po ziemi.
To ostatnie dotyczy też fabuł. Skutnik postanowił domykać swoje opowieści, zamiast zostawiać, jak na początku, posklejaną z fragmentów całość pełną niedopowiedzeń. Może to efekt współpracy z Jerzym Szyłakiem przy dwóch albumach (Rewolucje na morzu i Rewolucje we mgle), w których zwarte opowieści o wyrazistej strukturze pojawiły się po raz pierwszy w ramach tej serii. Chyba na dobre uziemiło to Rewolucje, bo nawet kolejny album, stworzone już bez Szyłaka Rewolucje w kosmosie, mimo że składał się z osobnych mniej lub bardziej surrealistycznych historyjek, to nie miał dawnej ulotności, widać za to było w nim dążenie do fabularnej konkluzji, ostatecznie trochę rozmytej. Rewolucje po śniegiem są natomiast rozbudowaną anegdotą. Rzecz dzieje się zimą w małym miasteczku, gdzie najbardziej oczekiwanymi wynalazkami są narzędzia do odśnieżania (przynajmniej zimą). Jedno z nich się psuje, a zagadkę dotyczącą istoty problemu musi wyjaśnić miejscowy inspektor do spraw odśnieżania. Nie zdradzając zakończenia, powiem tylko, że błyskotliwy koncept Skutnika (i inspektora) zasadza się na dokładnych wyliczeniach fizycznych i wyjaśnieniach, co, jak i w jakich warunkach można przenosić w czasie i przestrzeni. Autor jak zawsze krąży wokół nauki, ale po raz pierwszy dostarcza twardych matematycznych dowodów. Trzyma to opowieść jeszcze bliżej ziemi i nie pozwala jej odfrunąć do cieplejszych krajów.

Przemysław Zawrotny

(Tekst ukazał się w Zeszytach Komiksowych nr 20, październik 2015).

„10 Gnomes in Montaigut-le-Blanc” jest bodaj pierwszą grą, którą Mateusz Skutnik zrealizował w wyniku osiągnięcia przyzwoitego (jak dotąd) wyniku swej akcji w serwisie Patreon.com. W dodatku dostępna jest za darmo (zip), w full HD (1920×1080), ukończona dwa miesiące przed początkowym planem.

Montaigut-le-Blanc to niewielka miejscowość w centralnej Francji, w regionie Owernia. Autor gry bawił tam i zdjęcia robił w lipcu zeszłego roku. Dla tych, którzy zachwycą się widokami na zdjęciach, podał również współrzędne geograficzne: 45.58619 / 3.08952.

Gra jest bardzo prosta, bazująca na pięknych, czarno-białych fotografiach ukazujących widok ogólny i coraz bliższe szczegóły pewnej kamienicy. Przejeżdżając kursorem po obrazku, znajdujemy miejsca aktywne (kursor zmienia kształt), w które kliknięcie pozwala na zbliżenie, podejrzenie szczegółów detalu – czasami jest to ujrzenie pod innym kątem, czasem obrót w miejscu, do tego dochodzi oczywiście także powrót do poprzedniej lokacji / poprzedniego kadru. Gdzieś tam, w szczelinach, dziurach, zakamarkach, schowało się tytułowe 10 gnomów… i nie tylko! Białe, brodate postaci nie zawsze są zadowolone z zakłócania ich spokoju – choć zwykle machają radośnie na nasz widok, czasem pogrożą pięścią.

Kliknięcie w krasnala zapala kolejną lampkę u dołu ekranu, przypominając, ile jeszcze przed nami… A czas upływa! Choć tym razem na przejście całości i wykrycie wszystkich brodaczy nie wyznaczono limitu minut, można wstrzymać upływający czas, by mimo potrzeby oderwania się od ekranu uzyskać lepszy wynik. Można także przełączyć się z domyślnego trybu fullscreen na tryb okienkowy i grę pomniejszyć (choć w ten sposób gracz sam sobie utrudnia zadanie), można włączać i wyłączać ambientową muzykę i dźwięki towarzyszące klikaniu. Czy wycieczka po Montaigut-le-Blanc składa się z mniejszej niż zazwyczaj ilości lokacji (z pewnością nie zerknąłem do wszystkich…), czy też zacząłem dochodzić do wprawy w łowach na małe białe stworki – dość powiedzieć, że „10 Gnomes in Montaigut-le-Blanc” jest pierwszą w swym cyklu, którą ukończyłem w przyzwoitym czasie za pierwszym podejściem.

Trzymamy kciuki za dalsze powodzenie akcji w serwisie Patreon.com i czekamy na kolejne obiecane gry.

Autor: Wojciech Gołąbowski

Gdyby był grudzień, napisałbym że zima znów zaskoczyła drogowców. W czerwcu mogę co najwyżej napisać, że zaskoczyła wynalazców, którzy grają główne role w serialu „Rewolucje” kreowanym przez Mateusza Skutnika.

No bo z tym zaskakiwaniem drogowców to standard. Rokrocznie media wszak rozpisują się o nieprzejezdnych drogach, opóźnionych autobusach i pociągach a także miejskich chodnikach, po których nie sposób chodzić. Nieprzejezdne ulice, nieodśnieżone chodniki… To wszystko mamy też w dziewiątym tomie „Rewolucji” z dopiskiem „Pod śniegiem”. A nawet więcej. Bo w najnowszym skutnikowym komiksie jest jak w jednym z wierszy Marcina Świetlickiego. „Śnieg spadnie i zasypie wszystko”…

Aż po czubki dachów. Właściwie jedynie one sterczą znad białego puchu, z którym próbują sobie radzić kolejni wynalazcy zjeżdżający – by myśl techniczna ewoluowała – do namalowanego miasteczka. Jak Von Trompp (z dyplomem zdobytym w Karlsgut w roku 1876), który testował właśnie swój prototyp maszyny do odśnieżania. I wszystko byłoby dobrze, gdyby nagle nie zahaczył o kilka wystających balkonów.

Osadzając “Rewolucje” pod śniegiem Skutnik miał okazję, by pokazać całą masę ciekawych patentów. Pokusił się np. o połączenie ogrzewanego baraku ze śnieżnymi rakami. Na innej z plansz dostajemy szalone ustrojstwo będące zestawieniem czegoś na kształt portowych dźwigów z tarczami ryjącymi przed laty bełchatowskie złoża węgla brunatnego. Do listy wynalazków dołóżmy „perforator ręczny”, „stabilizator materiałów radioaktywnych” oraz kulę szpiegowską jeszcze z czasów wojny. A że w zanadrzu autor skrywa dwóch szaleńców – profesora Everetta specjalizującego się w podróżach w czasie oraz profesora Flombeura mającego do czynienia z teleportacją – ma już wszystko, by stworzyć zakręcony scenariusz. Może też stawiać pytania jak to, czy podróż w czasie wyklucza podróż w przestrzeni, może też poddawać w wątpliwość, że zerwanie balkonów było tylko i wyłącznie przypadkiem…

Ładnie w śnieżnych krajobrazach prezentują się jego wielkogłowi bohaterowie. Pięknie też wyglądają wielbłądzie zaprzęgi. Świetnym żartem wplecionym w fabułę jest protest grupy śpiących, którzy domagają się, by ich domów nie odśnieżać aż do wiosny. Zimowa pora roku wymusiła niejako kolorystykę najnowszego tomu serii. „Rewolucje pod śniegiem” to zimne fiolety, błękity i szarości przełamane brązami i czerwieniami, gdy wchodzimy do ukrytych pod grubą, śnieżną pierzyną wnętrz budynków.

Autorowi zarzucić mogę tylko jedno. Po lekturze dziewiątego tomu skutnikowych „Rewolucji” mam duży niedosyt. Nie dlatego, że to słaby komiks. Mam niedosyt, bo takich historii chce się więcej. A „Rewolucje. Pod śniegiem” to „tylko” 46 plansz.

Mamoń

Egzystencjalna udręka.

Otwarta krytyka otaczającej rzeczywistości. Negatywne spojrzenie na własne życie oraz losy innych osób. Kąśliwe uwagi na tematy ważne i błahe. Trafne przemyślenia oraz refleksje dotyczące miłości, kłamstwa czy rutyny codzienności. Oto elementy składające się skomplikowaną osobowość Blakiego: odzianego w czarną togę osobnika przypominającego nieco Zgredka z filmów o Harrym Potterze. Poznajcie jedną z najbardziej charakterystycznych postaci rodzimego komiksu stworzoną przez Karola Konwerskiego i Mateusza Skutnika.

Drugi z wymienionych artystów uchodzi za niebywale oryginalnego rysownika (który wypracował własny, niepowtarzalny styl) oraz za sprawnego scenarzystę, z zegarmistrzowską precyzją konstruującego sugestywne opowieści z pogranicza gatunków (SF, steampunk, horror). Stworzona przez niego seria „Rewolucje” jest nowatorską trawestacją klasycznych dzieł z kręgu szeroko rozumianej fantastyki, kryminału oraz opowieści grozy, w której autor wykreował zjawiskowy świat luźno nawiązujący do czasów rewolucji przemysłowej. O ile wspomniany cykl postrzegany jest jako ostrzeżenie przed wynalazkami znacznie przekraczającymi ludzką wyobraźnię, o tyle serię „Blaki” cechuje subtelne połączenie historii obyczajowej, dramatu psychologicznego, filozoficznych dywagacji oraz wnikliwego studium ludzkiej marności.

Tę ostatnią kategorię kapitalnie ilustruje przewrotna nowela „Bielizna” otwierająca pierwszy album z perypetiami uszatego bohatera, który podczas rutynowego wieszania ubrań na bieliźnianym sznurze snuje rozważania o (niesłusznie) wyrzuconym starym krześle, a krótkie spojrzenie na roślinki kwituje trafnym spostrzeżeniem odnośnie do istoty czasu, przemijania i powtarzalności. Kwintesencją krótkiej opowieści jest stwierdzenie, że „naprawdę ciekawe rzeczy dzieją się dopiero przy zmianie naturalnej pozycji patrzenia”. Interesująco prezentuje się także drugi tom serii, w którym Konwerski cytuje „Mini wykłady o maxi sprawach” Leszka Kołakowskiego, zaś Skutnik przyprawia refleksyjny tekst zapadającymi w pamięć pracami.

Można śmiało powiedzieć, iż Blaki dojrzewa wraz ze swymi twórcami, niejako relacjonując ich aktualną sytuację życiową. Recenzowany komiks (będący samodzielną inicjatywą Skutnika) koncentruje się na kwestiach związanych z trudami rodzicielstwa, szarą codziennością oraz bezpowrotną utratą młodzieńczych aspiracji, marzeń i dawnych przyjaciół. Nużąca czynność prasowania koszul pomaga Blakiemu osiągnąć spokój oraz uporządkować myśli. Bohater znajduje również ukojenie podczas zmywania naczyń, choć nieustanne czyszczenie miski po chipsach przyprawia go o ból głowy.

Podobnie jak legendarny Adaś Miauczyński z filmów Marka Koterskiego (kłania się gorzka tragikomedia „Dzień świra”), przykładny ojciec bezpośrednio wyraża swą frustrację związaną z niedoskonałościami współczesnego świata. Ocieplanie budynków odbiera jako nieświadomą destrukcję powojennej, niezwykle klimatycznej architektury, krytykując ponadto zgniłą kolorystykę owych budowli. W pamięci pozostaje także scena wizyty u fryzjera, której najbardziej pesymistycznym elementem jest wpatrywanie się bohatera we własne lustrzane odbicie. Tragiczny wydźwięk posiada z kolei epizod związany z pogrzebem ojca, kiedy to Blaki wygłasza mroczne refleksje dotyczące śmierci, ceremonii pogrzebowej oraz ulotności życia.

Autorski projekt zatytułowany „Blaki: Czwórka” to spektakularny powrót nieco zapomnianego bohatera, który z manierą wnikliwego badacza bombarduje otaczającą rzeczywistość serią zabójczych refleksji, trafiających w sedno podejmowanego tematu. Nietuzinkowy protagonista przekonuje, że życie ludzkie to niekończąca się walka z własnymi słabościami, paranoicznymi lękami oraz z góry narzuconymi rolami społecznymi. Najnowsza odsłona perypetii Blakiego to bez wątpienia jeden z ważniejszych tytułów w dorobku Mateusza Skutnika. Czapki z głów!

Mirosław Skrzydło